Een histogram verschaft informatie over de verschillende helderheden die in een opname voorkomen. Deze informatie helpt je bij de beoordeling of er moeten worden ingegrepen in de belichting.
Het histogram vinden terug in een camera en in fotobewerkingsprogramma’s. Afhankelijk van de camera kan een histogram getoond worden in Live view vóórdat de opname wordt gemaakt, nadat de opname is gemaakt of beiden. De weergave van een histogram in de camera en in een fotobewerkingsprogramma verschillen iets van elkaar. De overeenkomst is dat de weergave altijd als volgt is: links de donkere delen, in het midden die delen van de foto met een gemiddelde helderheid en rechts de lichte delen op de foto.
Hieronder een voorbeeld van een histogram uit Lightroom met de bijbehorende foto. De nummers 1 en 2 laten de donkere delen van de foto zien. Nummer 3 laat de gemiddelde waarde zien en 4 en 5 laten de lichte delen van de foto zien. Hoe hoger de piek in een vakje, hoe groter aan het aandeel van die betreffende waarde in een foto is. Het aandeel van een waarde verschilt uiteraard per foto.
In dit histogram vallen de donkere waarden (links in het histogram) en de lichte waarden (rechts in het histogram) precies binnen de grenzen van het histogram. Deze foto van de goudfazant hierboven is dus juist belicht. Vallen de pieken buiten het histogram, dan zit er in de donkere – en de lichte delen geen of minder doortekening meer.
De hoogte van een piek in een histogram geeft aan hoe donker of helder het betreffende deel is. De breedte laat de hoeveelheid zien.
Vallen de donkere én de lichte delen buiten het histogram, maak dan een HDR-opname.
Is de foto gemaakt en wordt deze bewerkt in bijvoorbeeld Lightroom, Photoshop of een ander fotobewerkingsprogramma, verschuif dan de schuifregelaars zodanig dat de pieken binnen het histogram vallen, mits de opname niet te veel onder of overbelicht is. In (te) donkere delen wordt ruis zichtbaar en (te) lichte delen vertonen een soort grijze zweem als ze donkerder worden gemaakt.
Er zijn echter ook situaties denkbaar waarbij je er juist voor kiest om de pieken buiten het histogram te laten vallen. Dit doe je als je een bepaald effect, een bepaalde sfeer wilt creëren. Een voorbeeld hiervan is een hoog contrast bij architectuur fotografie, zoals onderstaande foto. Het is natuurlijk een kwestie van smaak. In deze foto zit er in de donkere en de lichte delen geen doortekening (rode pijlen). Het verschil tussen beiden is hier behoorlijk groot.